Pszczyńskie cmentarze – „Jadwiżka”

0
Na cmentarzu św. Jadwigi w Pszczynie; fot. Renata Botor-Pławecka
Reklama

Na cmentarz św. Jadwigi, nazywany „Jadwiżką, można dojść główną aleją parkową prowadzącą od zamku. Nekropolia znajduje się na samym jej końcu. Wystarczy pospacerować chwilę po cmentarzu, by natknąć się na interesujące, stare nagrobki i wspomnieć ludzi tu pochowanych…

Nazwa cmentarza przypomina o stojącym tu kiedyś drewnianym kościele pw. św. Jadwigi –  spłonął we wrześniu 1939 r. i nigdy nie został odbudowany.  Co prawda były próby upamiętnienia świątyni (tablicą, specjalną makietą, rzeźbą), ale na razie skończyło się na pomysłach.

Na „Jadwiżce” trudno nie zauważyć dużej kaplicy. To grobowiec rodziny Josepha Boenischa, sędziego miejskiego, radcy dworu księcia Ludwika Anhalt-Coethen. Na grobowcu „podpisał się” jego twórca: „Johann Grobelnik, kamieniarz 1861”. Wewnątrz kaplicy zachowały się tablice z napisami: Joseph Boenisch (1795-1865), Josephine Boenisch (1796-1869), Victor Boenisch, doktor medycyny (1828-1860), Rudolph Boenisch (1824-1890), Eugenie Boenisch z domu Wollny (1834-1901).

Uwagę na cmentarzu zwraca też duży żelazny krzyż z oplatającym go wężem. Nie widać na nim żadnych napisów. To nagrobek księżnej Henrietty Luizy zu Holstein-Beck (ur. 27 września 1783), pierwszej żony księcia Fryderyka  Ferdynanda Anhalta. Para ta ślub wzięła 20 sierpnia 1803 r. Młodziutka, bo dwudziestoletnia księżna zapadła jednak na jakąś nieuleczalną chorobę i zmarła niespodziewanie trzy miesiące po ślubie, 24 listopada 1803 r. Zgodnie z życzeniem została pochowana na cmentarzu przy kościółku św. Jadwigi.

ks. bp Bernard Bogedain, fot. z tablicy przy nagrobku; RB

Tutaj pochowany został też ksiądz biskup Bernard Bogedain (ur. 1810), sufragan wrocławski. Zmarł nagle w Pszczynie 17 września 1860 r., w czasie wizytacji tutejszej parafii Wszystkich Świętych. Jest uważany za obrońcę polskości na Górnym Śląsku, wprowadzał język polski do szkół elementarnych i seminariów nauczycielskich. Nagrobek został wykonany z jasnego kamienia. W górnej części jest krzyż, na postumencie widnieje napis: „Obrońcy polskości na Śląsku. Nauczycielstwo Inspektoratu Pszczyna I”. Na tylnej ściance nagrobka znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca symbole biskupie, a pod nią jest inskrypcja „Żal mi ludu”.

Reklama
Nagrobek ks. Mateusza Bieloka, fot. Renata Botor-Pławecka
ks. Mateusz Bielok; fot. z wystawy w Młynie przy Stajniach Książęcych w Pszczynie

Z czarnego kamienia wykonany jest nagrobek ks. Mateusza Bieloka (ur. 1870), proboszcza w Bieruniu Starym i w Pszczynie, działacza plebiscytowego. Dzięki jego zaangażowaniu większość parafian opowiedziała się za przynależnością Górnego Śląska do Polski. W 1926 r. ks. Bielok został wybrany na zastępcę sekretarza w Radzie Miejskiej w Pszczynie, w latach 1928-29 pełnił funkcję jej przewodniczącego. Był wicedziekanem, a potem dziekanem dekanatu pszczyńskiego. Zmarł 1 stycznia 1950 r.  Niedawno w Pszczynie i Bieruniu można było oglądać unikatową wystawę pięknych fotografii wykonanych przez ks. Bieloka.

Grób księdza Ernesta Kosmeli, fot. Renata Botor-Pławecka

Niedaleko znajduje się grób księdza Ernesta Kosmeli, jeszcze jednego proboszcza parafii Wszystkich Świętych w Pszczynie. Ten nagrobek jest wykonany z jasnego kamienia. Jak głosi tablica, ksiądz urodził się w Pszczynie, 10 września 1803 r. Pracę duszpasterską rozpoczął jako wikary w Mikołowie. W 1833 r. objął funkcję proboszcza w Pszczynie, od 1847 r. był dziekanem archiprezbiteriatu pszczyńskiego. Działał charytatywnie w latach klęski głodu i epidemii tyfusu (1845-48). To on przygotowywał uroczystości pogrzebowe ks. bpa Bogedaina, który zmarł w Pszczynie trakcie wizytacji. W 1867 r. ks. Kosmeli sprowadził do Pszczyny Siostry Miłosierdzia św. Karola Boromeusza. Zmarł 12 lutego 1879 r.

Obok jest grób księdza Macieja Cebulli, zmarłego w 1836 r. proboszcza w Niemieckiej Wiśle. Ksiądz miał 29 lat. Na tylnej ściance nagrobka widnieje inskrypcja: „Tu Leży w Bogu Odpoczywający Maciey Cebulla. Faraz z Niemieckiej Wisły narodz. dn. 24 Lutego R: 1807, umarł dn. 7 [?] Września R: 1836”. Z przodu jest napis: „Wyrok Boski wykryślił mi krótkie życia mego chwile. Krzyże i gorzkości ziemi cisły aż ku tej mogile. Teraz tu Boże łaskawy złożon w nadziei spoczywam. Że w dzień powszechnej przemiany zbawienia zaś oglądam”.

ks. Walenty Hanuszek, fot. z tablicy informacyjnej przy grobie

Gdy wchodzi się na cmentarz,  po lewej widać metalowy krzyż i bardzo charakterystyczną ceglaną „budowlę”. Na krzyżu umieszczony jest napis: „Tukey odpoczywa Walentin Hanuszek Fararz Pszczyński Dziekan i Komisarz Urzędu Biskupiego, narodzon 1-szego stycznia r. 1776 umarł 30-go marca r. 1833”. Po drugiej stronie jest napis w języku niemieckim. To grób księdza Walentego Hanuszka (ur. 1776), który był najpierw proboszczem w Ćwiklicach,  do Pszczyny został skierowany  w 1821 r., a cztery lata później został dziekanem pszczyńskim.

Kawałek dalej, też po lewej, jest bardzo współczesny, prosty grobowiec. Tu spoczywa Andrzej Czeczot (ur. 1933), jeden z najpopularniejszych polskich rysowników, karykaturzysta, twórca filmów animowanych, ilustrator książek. Publikował swe rysunki m.in. w „Szpilkach” i „Polityce”. Internowany w 1981 r. Od 1982 do 1997 r. mieszkał i pracował w USA. Zmarł 9 maja 2012 r. w Warszawie.

Po drugiej stronie, mniej więcej na wysokości nagrobka ks. Hanuszka, jest współczesny nagrobek z czarnymi tablicami. Na jednej z nich można przeczytać: „Profesor doktor Bronisław Kawka-Dembiński, ps. Andrzej, 19.10.1914-3.12.1987, rotmistrz Kawalerii 21 Pułku Ułanów Nadwiślańskich, żołnierz września 1939, oficer AK Okręgu Lwów, lekarz, poeta, profesor Uniwersytetu w Zairzer, Kawaler Orderu Virtuti Militari”.

ks. Józef Kuczera, fot. z tablicy informacyjnej przy grobie

Na tym cmentarzu pochowany został też ksiądz prałat Józef Kuczera (1913-1989), proboszcz parafii Wszystkich Świętych w Pszczynie, wicedziekan i dziekan dekanatu pszczyńskiego. Grób ten znajduje niedaleko wejścia na cmentarz, na wolnej przestrzeni. Z parafią pszczyńską był związany od 1941 r. do końca swego życia. Przyczynił się do budowy kilku kościołów w okolicznych miejscowościach. W okresie PRL-u został aresztowany za odczytanie listu pasterskiego biskupa Adamskiego o  katechizacji w szkołach.

Na cmentarzu św. Jadwigi znajdują się także groby m.in.: Tomasza Tomczykiewicza (1961-2015) – samorządowca, posła na sejm, działacza PO, w latach 2011-2015 sekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki; Józefa Tetli (1941-2019) –  starosty pszczyńskiego w latach 2002-2010; Ludwika Kamińskiego (1925-2019)  – społecznika, organizatora i współorganizatora kół Polskiego Związku Głuchych na Śląsku.

Oprac. Renata Botor-Pławecka

Źródła: A. Spyra „Spacerem po pszczyńskich nekropoliach”, J. Strońska-Przybyła, J. Szczepańczyk, M. Tomczykiewicz „Z dziejów pszczyńskich kamienic i ich mieszkańców 1748-1939, J. Kruczek i T. Włodarska „Życie dworskiej w Pszczynie (1765-1846), J. Koserczyk „Kronika Parafii Wszystkich Świętych w Pszczynie”, „Ks. Proboszcz Józef Kuczera 1913-1989”.
Reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj